Hieronder volgen een korte introductie over dit type geweld, een overzicht van de signalen die je erbij kan tegenkomen, en aandachtspunten voor dit type geweld bij het doorlopen van de 5 stappen van de meldcode.
| Factsheet Kwetsbare zwangeren en bescherming van het ongeboren kind PDF document | 2 pagina's | 85 kB Factsheet | 01-11-2018 |
Factsheet Vulnerable pregnant women and protection of the unborn child PDF document | 3 pagina's | 109 kB Factsheet | 15-09-2020 |
Wie zijn kwetsbare zwangeren?
Kwetsbare zwangeren hebben verhoogd risico op gezondheidsschade voor zichzelf en ongeboren kind, op een slechte zwangerschapsuitkomst en op mishandeling en verwaarlozing van het kind. Een slechte start van een baby werkt levenslang door.
Ongunstige opgroei-omstandigheden voor kinderen kunnen al tijdens de zwangerschap worden gesignaleerd en betreffen zowel gedrag en leefstijl van de zwangere als die van de (ex)partner/mede-opvoeder.
Situaties waarin kwetsbaarheid bestaat van moeder en (ongeboren) kind zijn bijvoorbeeld situaties waarin aanstaande ouders: slachtoffer/pleger zijn van huiselijk geweld, psychiatrisch patiënt zijn of waarbij bepaalde psychiatrische problemen spelen, een Licht Verstandelijke Beperking (LVB) hebben, een verslaving hebben, erg jong zijn (tienerzwangerschappen) of problemen ervaren op meerdere levensgebieden.
Signalen en risicofactoren
- Partnergeweld voorafgaand aan en gedurende de zwangerschap.
- Ervaringen van aanstaande ouder(s) met kindermishandeling (waaronder seksueel misbruik) in de eigen jeugd.
- Ondertoezichtstelling (OTS) eerder kind.
- Psychiatrische problemen bij aanstaande ouders en/of Licht Verstandelijke Beperking (LVB).
- (Postnatale) depressie.
- Roken, alcohol- en drugsgebruik tijdens de zwangerschap.
- Alcohol- en drugsmisbruik / verslaving bij de partner/mede-opvoeder.
- Tienerzwangerschappen, onbedoeld zwanger, laagopgeleid en alleenstaand (vooral in combinatie: een groep die veel in VoorZorg komt).
- Vroeggeboorte en laag geboortegewicht.
- Negatieve opvattingen over ongeboren kind en/of eerdere kinderen.
- Niet of laat in zorg komen, therapie ontrouw, vaak afspraak afzeggen en niet verschijnen, onvoldoende zelfzorg.
- Problemen en stress op meerdere levensgebieden: huisvesting, financiële problemen en schulden, werkloosheid, onverzekerd zijn, criminaliteit, geweld in het gezin, geen of niet-helpend sociaal netwerk.
Hulp bij signaleren voor diverse groepen professionals
- Verloskundige zorgverleners
Screen op basis van de anamnese en ALPHA-NL of Mind2Care. - Kraamverzorgenden
Gebruik de TNO Checklist Vroegsignalering in de kraamtijd. - Jeugdgezondheidszorg
Screen gedurende reguliere contactmomenten en/of op basis van GIZ of SamenStarten. - Iedereen
Doe de Kindcheck, bespreek je zorgen met de aanstaande ouders, bespreek je zorgen in het MDO (multidisciplinair overleg) en overleg met Veilig Thuis.
Beschikbare hulp tijdens de zwangerschap
Laagdrempelig
- Prenatale Huisbezoeken Jeugdverpleegkundige (JGZ) of (Prenataal) Stevig Ouderschap.
- Sociaal wijkteam (praktische hulp op alle leefdomeinen, lichte opvoedingsondersteuning, toegang specialistische hulp).
- Relatietherapie (via huisarts of sociaal wijkteam).
- Andere afspraken die gemaakt zijn in het Verloskundig Samenwerkingsverband.
Specifiek
- VoorZorg
- (Jeugd-)GGZ, Verslavingszorg, plegerbehandeling.
- POP-poli (Psychiatrie, Obstetrie en Pediatrie [kindergeneeskunde]): begeleiding zwangerschap in relatie tot psychiatrie.
- Vormen van thuisbegeleiding, diverse programma’s voor tienermoeders, LVB-ouders, ouders met psychiatrische problematiek.
Aandachtspunten
- Prenatale onder toezichtstelling (OTS) kan gedurende de hele zwangerschap worden uitgesproken. Een gezinsvoogd kan dan aanwijzingen geven zoals meewerken aan verloskundige controle en andere vormen van zorg.
- Bij suïcidaliteit en verslaving aan harddrugs is opname op grond van de Wet BOPZ mogelijk. In geval van wilsonbekwaamheid kan bij de rechter mentorschap of curatele worden aangevraagd.
- (Anoniem) advies vragen bij Veilig Thuis kan gedurende de gehele zwangerschap, vraag desgewenst naar de vertrouwensarts. Acute en structurele onveiligheid en niet meewerken aan hulp zijn reden om te melden.
Feiten en cijfers
- Van alle zwangeren in Nederland drinkt 8,9 procent wel eens alcohol en 0,8 procent wel eens meer dan 4 glazen op een dag.
- Van alle laagopgeleide vrouwen rookt 22,1 procent dagelijks gedurende de hele zwangerschap, en respectievelijk 5,5 procent en 0,9 procent van de midden- en hoogopgeleide vrouwen.
- 12 procent van de Nederlandse zwangeren ervaart tijdens of na de zwangerschap een depressieve stoornis.
- Per jaar bevallen rond de 1.500 tieners (jonger dan 20 jaar), dat is 0,9 procent van het totaal.
Advies/melden
Voor advies, melden en/of doorverwijzing naar opvang en/of andere hulp, neem contact op met:
- Veilig Thuis, telefoon 0800 20 00.
- Bij acuut gevaar: 112.
Ontwikkeld door
Deze factsheet is ontwikkeld door de Nederlandse Vereniging voor Obstetrie en Gynaecologie (NVOG), het Erasmus MC , TNO en Veilig Thuis in samenwerking met verschillende ketenpartners. De factsheet en bronnen zijn als download te vinden bij Publicaties.