Signs of Safety

Het aangaan van een partnerschap met de ouders en hun netwerk is een belangrijk element.

De methode wordt veel gebruikt door medewerkers in de jeugdzorg, jeugdbescherming en Veilig Thuis. In een procesevaluatie geven professionals aan dat de methode hen helpt in het werken met ouders, kinderen en netwerk in complexe zaken met veiligheidsvraagstukken. Ruim driekwart geeft aan dat Signs of Safety de werktevredenheid en werkvoldoening vergroot.

1. Beschrijving methode

Doel

Het hoofddoel van Signs of Safety is het creëren van een veilige (opvoed)situatie voor het kind, waarbij duidelijk is welk concreet gedrag van ouders en netwerk nodig is om het kind te beschermen tegen het dreigend gevaar, als er niets aan de situatie verandert. Het dreigend gevaar wordt ingeschat op basis van schade die in het verleden is aangericht en de impact die deze heeft op het kind.

Doelgroep

De doelgroep bestaat uit gezinnen waarin kindermishandeling vermoed wordt of is gesignaleerd. Het is niet noodzakelijk dat de ouders of kinderen gemotiveerd zijn en/of besef hebben van het probleem. Er wordt ook gewerkt met ouders die de kindermishandeling ontkennen.
Wanneer na onderzoek blijkt dat het vermoeden van kindermishandeling onterecht was wordt met ouders en betrokkenen bekeken wat er nodig is om verder te kunnen.

Aanpak

Signs of Safety is een oplossingsgerichte benadering gericht op het creëren van veiligheid voor kinderen in situaties waar sprake is van (een vermoeden van) kindermishandeling. In alle fasen van het traject wordt samengewerkt met het gezin en de directbetrokkenen.

De professional brengt tijdens een netwerkbijeenkomst samen met de betrokkenen (sociaal en professioneel netwerk) de situatie gedetailleerd in kaart. Gezamenlijk maken zij een veiligheidsplan waarin SMART-geformuleerde veiligheidsdoelen staan en daaruit voortvloeiende afspraken waarvoor alle betrokkenen verantwoordelijkheid nemen. De professional en het netwerk zien toe op naleving van de afspraken.

Het Signs of Safety model bevat een leidraad voor het handelen van de professional om de constructieve kant van de capaciteiten van een gezin beter uit te laten komen, te versterken en te beoordelen. De basishouding van de professional is een essentieel onderdeel van de aanpak. Een juiste basishouding betekent dat de professional de cliënt respecteert als iemand die het waard is om mee te werken en ervan uit gaat dat de cliënt zelf kan bijdragen aan het oplossen van de mishandelingssituatie.

Er zijn een aantal instrumenten ontwikkeld om de professional te ondersteunen bij het uitvoeren van de aanpak in de praktijk.

Uitvoerende organisaties

In 2006 was Bureau Jeugdzorg Drenthe de eerste die in Nederland met de Signs of Safety aanpak werkte, even later gevolgd door Bureau Jeugdzorg Zeeland. Sindsdien is het aantal instellingen in Nederland dat in de één of andere vorm werkt met Signs of Safety snel gegroeid.

In een aantal regio’s gebruiken medewerkers van het voormalig Advies- en Meldpunt Kindermishandeling (AMK, tegenwoordig Veilig Thuis), Gecertificeerde Instellingen en Raad voor de kinderbescherming de aanpak, al dan niet in combinatie met andere methoden. Daarnaast wordt Signs of Safety gebruikt binnen diverse ggz-instellingen, de centra voor jeugd en gezin/sociale teams en binnen een aantal instellingen voor geïndiceerde jeugdzorg.

2. Samenvatting werkzame elementen

• Door partnerschap aan te gaan met de betrokkenen wordt gewerkt aan een veilige (opvoed)situatie voor het kind.
• De benaderingswijze gaat ervan uit dat de cliënt zelf kan bijdragen aan het oplossen van de mishandelingssituatie en zich dan ook meer gerespecteerd gaat voelen.
• Gerichtheid op toekomstige veiligheid en op het formuleren van haalbare oplossingen.
• Er wordt inzicht verworven in de eigen doelen, sterke punten, bereidheid, vertrouwen en vermogen van de gezinsleden.
• Via netwerkbijeenkomsten wordt gebruik gemaakt van aanwezige hulpbronnen in het netwerk.
• Boven schuld verheffen van ouders/verzorgers vermijdt de mogelijke ontkenning van schuld door de ouders en het daaruit voortvloeiende meningsverschil.
• Het betrekken van kind(eren) zorgt voor een completer beeld van de situatie, geeft ouders meer inzicht in gevolgen van hun handelingen voor hun kind(eren) en ontlast de kinderen doordat hen duidelijk wordt gemaakt welke afspraken er zijn en waarom.
• Centraal stellen van de veiligheid van kinderen maakt het traject voor directbetrokkenen acceptabeler en vermindert handelingsverlegenheid van professionals op het moment dat er ingegrepen moet worden.
• Risicotaxatie via het framework, waardoor goed zicht ontstaat op gegevens die op gevaar en veiligheid wijzen, naast aanwezige krachten en uitzonderingen op de onveiligheid.
• De veiligheid en de vooruitgang worden aan de hand van schaalvragen zo concreet en gedetailleerd mogelijk in kaart gebracht.
• Het achterhalen van de uitzonderingen op het probleem laat zien dat het probleem niet altijd bestaat en geeft aanwijzingen voor oplossingen.

3. Beoordeling

De interventie Signs of Safety is in maart 2017 erkend als Goed onderbouwd door de erkenningscommissie Maatschappelijke ondersteuning, participatie en veiligheid. Als sterke punten benoemt de erkenningscommissie het oplossingsgericht werken en aansluiten bij de belevingswereld van de cliënt: directief en met betrekken van het netwerk, gestoeld op theoretisch bewezen werkwijze. Bovendien is er goed cursusmateriaal aanwezig en mooie ondersteuning door het praktijkboek, DVD en trainingen.

4. Onderzoek

Momenteel voert TNO in samenwerking met NJI een onderzoek uit naar de mate van empowerment en cliënttevredenheid bij Jeugdbescherming Noord | Drenthe waar Signs of Safety wordt uitgevoerd. Jeugdbescherming Noord | Groningen fungeert als controlegroep.

5. Ontwikkelaar

Resolutions Consultancy
Andrew Turnell
1/153 Kensington Street
East Perth WA 6004
Perth, Western Australia
andrew.turnell@resolutionsconsultancy.com

Contact in Nederland

Resolutions Consultancy
Joke Wiggerink
Abeelhout 1
9408 DH Assen
Telefoon 06 23 56 96 66
joke.wiggerink@signsofsafety.net

Praktijkvoorbeeld

De vader en moeder van Max (6) en Ash (8) zijn gescheiden. De vader van Max en Ash woont bij zijn moeder in en heeft een nieuwe vriendin. Om de 14 dagen overnachten Max en Ash bij hun vader en zijn vriendin op de kamer. Er zijn vermoedens dat de moeder van Max en Ash naakt of halfnaakt geld verdient achter de webcam, wat ten koste lijkt te gaan van de zorg voor de kinderen. Vader is 18 jaar eerder beschuldigd van seksueel misbruik en heeft daarvoor vastgezeten. Agnes, medewerker BJZ Drenthe, brengt de situatie met de betrokkenen in kaart. Ze spreekt vader, vriendin, oma, gezinsvoogd, moeder en de kinderen. Via afzonderlijke gesprekken omdat de verhou-dingen tussen de betrokkenen niet goed genoeg zijn om een conferentie te organiseren. Met de kinderen maakt ze eerst kennis en vervolgens maakt ze afspraken voor een gesprek. Op verzoek van Agnes tekenen de kinderen twee huizen: het huis van de leuke dingen en het huis van de niet leuke dingen. Al tekenend vertellen ze hun verhaal. Op deze manier komen meer zaken aan bod. Agnes zegt tegen de kinderen wat ze heeft gehoord (over het seksueel grensoverschrijdend gedrag van de kinderen naar leeftijdgenoten) en gaandeweg komen meer dingen op tafel. Meer afspraken volgen, de derde keer met moeder erbij. Omdat vader en moeder niet on speaking terms zijn, belegt Agnes twee aparte conferenties bij de ouders thuis. Ook de wijkagent met een collega en de juf van school worden hierbij betrokken. Voor de volwassenen is het interessant om aan de hand van de tekeningen van de kinderen te zien hoe deze de situatie thuis ervaren. Het levert aanknopingspunten voor gesprek en groei. Aansluitend worden er belangrijke afspraken gemaakt om te zorgen dat de kinderen niet geconfronteerd worden met onveilige situaties. Zo mogen de kinderen niet meer alleen zijn met vader. Het is voor de kinderen duidelijk wie voor hen vertrouwde veiligheidsfiguren zijn, die aanwezig zijn bij bezoeken aan hun vader. Met moeder zijn afspraken gemaakt over haar werk achter de webcam. Dit mag ze alleen doen als de kinderen niet bij haar zijn, maar bij een veiligheidsfiguur. Dit mag te allen tijd gecontroleerd worden. Ook weten de kinderen wie ze mogen bellen als het moeder niet lukt om zich aan de afspraken te houden. Naderhand legt Agnes aan de kinderen op begrijpelijke wijze uit wat er is afgesproken. Naast concrete afspraken geeft ze achtergrondinformatie die voor de kinderen belangrijk is om te weten. Op dit moment is er een vertrouwensband tussen de professional en de betrokkenen, inclusief de kinderen, weten de betrokkenen van elkaar hoe ze erin staan, is belangrijke informatie verzameld en in kaart gebracht in het Signs of Safety framework en is een veiligheidsplan opgesteld waarin de afspraken zijn vastgelegd. Nu is het zaak dat conform de afspraken wordt gehandeld. Agnes ziet toe op de naleving hiervan. Bureau Jeugdzorg blijft deze kinderen en hun (stief)ouders volgen (Bureau Jeugdzorg Drenthe, 2009).